Mekkeren geen optie meer in 3D organisatie

Collegereeks Organisatie 3.0 | Reflectie 4e college: 'Red monkey innovation management' (Jef Staes)

Uitgerekend op het moment dat we evolueren naar een 3D-wereld houdt het machtsdefect ons bedrijfsleven vastgeklonken aan de erfenis van een oud systeem. Daarover mekkeren is wat Jef Staes betreft geen optie, want hij is wel klaar met schapen. De Belgische innovatiespecialist zet zijn kaarten op 3D-smarts: mensen die hun talent kennen, vol passie blijven leren in de flow van de informatiestroom, een scherp oog hebben voor red monkeys en bovendien het lef hebben voor een échte innovatieslag.

De twee belangrijkste dagen van je leven zijn de dag dat je wordt geboren en de dag dat je weet waarom: het is deze quote van de Amerikaanse schrijver Mark Twain waarmee Jef Staes in zijn college benadrukt hoe belangrijk het is om ons talent te leren kennen. Hij stelt dat maar liefst 80% van de mensen geen idee heeft van de unieke kwaliteit waarmee zij een verschil kunnen maken in hun omgeving. Tel daarbij op dat bedrijven hekken om hun personeel zetten en voilà, je snapt waarom Staes de gemiddelde medewerker vergelijkt met schapen. We grazen en mekkeren heel wat af zolang we niet ‘in de groove' zijn met onze talenten. Staes heeft het zelfs over een 2D-lost generation die burn-out raakt en hunkert naar het pensioen. Is er een kans dat zij ooit kunnen meesurfen op de 3D-smart wave?

Oude 2D-spelregels

Als het aan Staes ligt wel. Hij wil ons wakker schudden, want we lachen om de gekke schapen die hij ons toont, maar kan het zijn dat we zelf ook met een emmer op onze kop in het weiland lopen te blaten? In ieder geval maakt hij ons duidelijk dat organisaties met hun 2D-systemen zélf de mekkerende kuddes hebben gecreëerd. Met 2D doelt Staes op het vlakke, informatiearme tijdperk dat achter ons ligt. Onderwijs was het antwoord op de heersende informatieschaarste, waarbij kennis werd overgedragen via krijtborden en handboeken. De Belg kan er niet bij dat in deze 3D tijd van informatieovervloed scholen nog steeds het oude systeem hanteren: diploma's uitdelen voor lang volhouden. Want hoeveel kinderen krijgen werkelijk de kans om bezig te zijn met het ontdekken en ontwikkelen van hun passie en talenten? Integendeel, ze moeten zich suf blokken op zaken die hen het minst interesseren en krijgen als ‘beloning' het felbegeerde diploma.

Hokjesdenken

Dat diploma is immers nog steeds hét ticket om bedrijven binnen te komen, om daar te worden geconfronteerd met een ander systeem: organisaties vragen om een diploma en geven in ruil daarvoor een functiebeschrijving. Om vervolgens mensen te trainen op de onderdelen waar ze niet goed in zijn. Staes kan er niet bij, want hoe kun je ooit innoveren volgens een starre functiebeschrijving, zonder gebruik te maken van iemands passie en talenten? Hij schetst de situaties in het onderwijs en bedrijfsleven vrij zwart-wit, maar in de kern klopt het dat we nog steeds krampachtig mensen in hokjes stoppen omdat ‘het systeem nu eenmaal zo werkt'. Maar de boodschap van Staes is dat het huidige 2D-systeem binnen afzienbare tijd volledig wordt overspoeld door de 3D-wave. En in die nieuwe wereld werken de oude spelregels niet meer, zoals voorlopers als Airbnb en Uber ons laten zien.

Het machtsdefect

De Belgische innovatiespecialist is benieuwd wat bestaande organisaties gaan doen: een SOS de wereld insturen – Save Our Sheep – of het oude 2D-systeem vernietigen om ruimte te bieden aan 3D-creatie? Volgens Staes is er volop een machtsstrijd gaande, want de 2D-leiders geven hun verworvenheden niet zomaar op en 2D-medewerkers houden uit angst hun baan te verliezen vast aan dezelfde kramp. Precies dat machtsdefect leidt organisaties uiteindelijk naar de ondergang, voorspelt Staes. En een kanteling van 2D naar 3D werkt volgens hem niet, want het blijkt wel dat organisaties alle kanten op tuimelen, behalve de goede. Dit nieuwe tijdperk vraagt een rigoureuzere aanpak: het oude systeem moet eerst vernietigd worden voordat bedrijven daadwerkelijk volgens 3D-principes kunnen gaan creëren.

Hogere levels bereiken

Het uitgangspunt van 3D is dat mensen als vanzelf blijven leren en ontwikkelen als ze in de groove zijn met hun passie en talent. Dat is bovendien een noodzaak, zegt Staes, in een wereld waarin informatie bij wijze van spreken uit de kraan stroomt. Waarom juist 3D-smarts zich feilloos kunnen bewegen in die informatiestroom? Hun talent werkt als filter en hun passie is de motor! Staes stelt dat het niet erg is om af te zien als je bezig bent met wat je graag doet, want net als topsporters werken 3D-smarts voor een hoger doel. Zolang ze kunnen leren en iets met die inzichten mogen dóen, zullen zij niet lijden (of mekkeren), maar bijdragen aan ontwikkeling en innovatie. Bovendien delen zij hun passie met andere talenten en via shared learning netwerken worden ze alsmaar slimmer. Staes vergelijkt het met games waarbij kinderen – al doende en lerend – steeds een level verder komen en adviseert bedrijven daar een voorbeeld aan te nemen.

Blijf in de groove

Als het aan Staes ligt, evolueren we van diplomadenken naar gamification (met passie en talenten als uitgangspunt), vervangen we functiebeschrijvingen door competence playlists en laten we – last but not least – de pensioengerechtigde leeftijd helemaal los. Want waarom stoppen met wat je graag doet? Een persoonlijke competentiespeellijst verandert een leven lang mee met het ontwikkelproces van de mens en dat is precies de bedoeling, stelt Staes. Zolang we maar in de groove blijven van onze passie en talenten. Bovendien zorgt 3D social validation ervoor dat we blijven aansluiten bij onze omgeving. Volgens Staes schiet de term ‘social media' overigens tekort. We gebruiken deze media nu voornamelijk in het sociale leven, maar de talrijke mogelijkheden om op afstand te kunnen communiceren zijn juist interessant om professioneel in te zetten. En dat is de toekomst.

Disruptief innoveren

Hoe kunnen organisaties de beweging maken naar 3D en werkelijk innoveren? Allereerst aanvaarden dat innovatie een slagveld is, zegt Staes. Disruptief innoveren staat volgens hem haaks op wat bedrijven gewend zijn te doen: ideeën eerst doorrekenen en op basis van consensus een businessplan maken. Het hele punt van 3D innovatie is dat je zo vernieuwend bezig bent, dat return on investment simpelweg niet valt te berekenen. Bovendien betreft het vaak ideeën die de meeste managers en medewerkers nog totaal niet begrijpen. Precies dáár hoort de werkelijke innovatie te starten, maar in de realiteit begint daar de weerstand. Want de meeste organisaties durven of kunnen de sprong van het consensusmodel naar een respectvol 3D conflictmodel nog niet te maken. Tja, die 3D wereld is als een oerwoud, maar dat maakt het volgens Staes zo verrekte interessant…

Red Monkey

Staes neemt de jungle graag als uitgangspunt. De enorme biodiversiteit in oerwouden ontstaat aan de rand, door kruising met andere ecosystemen. Daarom pleit hij voor open innovatie en kruisbestuiving in netwerken en communities. Vervolgens komt het erop aan de red monkeys te zien: ideeën die het in zich hebben om de wereld te veranderen. Welke conflicterende slagvelden die rode apen kunnen veroorzaken, beschrijft Staes prachtig in zijn boek ‘Mijn organisatie is een oerwoud'. Ook is daar uitvoerig terug te lezen hoe innovatie alleen een kans maakt als bedrijven beschikken over zowel creators en pioneers als followers en bovendien de negatieve krachten van settlers kunnen indammen. Timing is daarbij essentieel. Als followers op het verkeerde moment bij een innovatie betrokken worden, ontstaat weerstand. En net als het juiste moment vraagt dit proces ook om de juiste mensen: de 3D-smarts die feilloos oog hebben voor red monkeys, of die over het talent en de passie beschikken om deze vernieuwende ideeën kansrijk te ontwikkelen.

Groeien en bloeien

Hoe dat alles te managen? In zijn boek ‘Mijn manager is een held' geeft Staes ook daarop antwoorden. Want hij is ervan overtuigd dat we juist in een 3D wereld meer dan ooit leiders nodig hebben. Managen betekent in de kern niets anders dan ‘iets handig voor elkaar brengen', alleen dan wel graag op de 3D manier, waarbij de passie en talenten van medewerkers het uitgangspunt zij. Een goede 3D manager is volgens Staes vooral een inspirerende story teller die helder maakt waar de organisatie heen wil en die bovendien de energie kan genereren om samen op ontdekkingstocht te gaan naar succesvolle vernieuwing. De kunst is om als een soort cast-coach de medewerkers rollen te geven die – op dat moment – het meest kansrijk zijn voor henzelf én de organisatie. Bij elk nieuw project dient zich de vraag aan: waar kunnen medewerkers groeien en bloeien? En waar zijn de passie en talenten van 3D-smarts het beste op hun plek? Kortom, hoe krijg je mensen in hun groove?

Bij die uitdaging kan het boek ‘Ik was een schaap' van Staes zeker van pas komen, want voordat die organische ontwikkeling ooit op gang komt in onze 2D bolwerken, wordt er eerst nog heel wat afgemekkerd… En Staes zei nog zo: NO SHEEPING!

_____________________________________________________________________________________________________________

De colleges van de reeks Organisatie 3.0 vinden ieder voorjaar plaats. Een overzicht van alle beschikbare reflecties vindt u hier:

1) Wat we al weten is niet te geloven (Wim de Ridder)
2) Olietankers en speedboten (Menno Lanting)
3) Get ready for 2020 (Steven van Belleghem)
4) Red monkey innovation management (Jef Staes)
5) Leiderschapsontwikkeling, een nieuw tijdperk (Lenette Schuijt)
6) Minimal management: een principiële keuze (Paul Verburgt)
7) Essenties van leidinggeven aan professionals (Mathieu Weggeman)
8) Een nieuw perspectief op organisatieverandering (Thijs Homan)
9) Samenwerking organiseren is een kwaliteit (André Wierdsma)