Een Apollo-boordcomputer in je broekzak
Collegereeks New Business Development en Innovatie
College 'Technologie; aanjager voor new business development' door Danny Mekic - Reflectie van tekstschrijver Bert Kobus
‘De wereld wordt gek'. Deze woorden pende de vrouw naast me in de kantlijn van m'n notitieblok. Het college van Danny Mekic was halverwege. Hij had ons van het stoomtijdperk naar de technologische achtbaan van morgen geleid: robots die voor ons koken, zelfrijdende Google-taxi's, chips sneller dan het menselijk brein. Geen toekomstmuziek, maar een naderend symfonieorkest waarvan we de eerste noten al kunnen horen. Opwindend, maar ook beangstigend. Mekic: ‘We zijn in een nieuw tijdperk aanbeland. De technologie kan zich hierin ten gunste of ten kwade van de mens keren. Welke kant het opgaat, is aan ons.'
Het klonk wat onheilspellend, toch serveerde Mekic geen apocalyptisch toekomstbeeld waarin de mens het aflegt tegen de technologie. ‘Ik kijk liever naar de mogelijkheden die technologie ons biedt. Mijn vader bijvoorbeeld; hij was een gepassioneerd zendamateur. Aan hem hadden we een twintig meter hoge radiomast op ons appartementje in Amsterdam te danken. Hij was een oorlogsvluchteling uit Bosnië. Dankzij die mast bleef hij in contact met vrienden en familie die achtergebleven waren. Het zal mijn fascinatie verklaren voor al het nieuwe dat op ons afkomt. Technologie kan een samenleving helpen.'
Mental gap
Toch begrijpt Mekic het ongerief: ‘Ik merk het wanneer ik het heb over vliegtuigen uit 3D-printers, robots aan het fornuis of de Mars-kolonie van SpaceX. Het maakt ons ongemakkelijk, we lachen het weg. Mensen zijn niet gemaakt om snel te veranderen. Ondertussen staat de technologische ontwikkeling wél in de hoogste versnelling. Neem de boordcomputer van spaceshuttle Apollo 11, in 1969 één van de meest geavanceerde apparaten op aarde. Tegenwoordig hebben 1,2 miljard mensen een device in hun broekzak dat 1331 keer sneller is, 250.000 keer meer geheugen heeft en dat 116.000 euro goedkoper is: de smartphone. Een doorloopsnelheid van vier decennia, niet verwonderlijk dat de ‘mental gap' tussen technologie en ons aanpassingsvermogen steeds groter wordt.'
Krino
We gaan twee eeuwen terug in de tijd, de industriële revolutie. Hier ligt de grondslag voor de systemen die de pijlers vormen onder onze huidige maatschappij. Mekic: 'Gezondheidszorg, onderwijs, verzekeringen: alles is ge-ent op de mens als fabrieksarbeider. Op mensen die achter een lopende band staan, die consistente en betrouwbare output moeten leveren. Maar sinds de afgelopen jaren wankelt dit systeem. Niet voor niets is het woord crisis afgeleid van het Griekse krino, wat niets anders betekent dan keerpunt. We gaan een nieuw tijdperk tegemoet. Met een nieuwe economie, meer schaarste, langzamere groei en een nieuwe macht: de crowd. Dit heeft z'n weerslag op bestaande systemen: van pensioen tot veiligheid, van industrie tot vakbeweging, van media tot gezondheidszorg.'
Smartphone revolutie
Het is de smartphone die dit tijdperk inluidde. Een revolutie die de mensheid min of meer overviel. Mekic liet een filmpje zien uit 1999 waarin willekeurige Nederlanders de vraag wordt gesteld of ze een mobiele telefoon aan zouden schaffen. De antwoorden? Nee joh, ik wil niet gebeld worden op mijn fiets en dat hebben we toch niet nodig? Mekic wees daarna op een Brits onderzoek uit 2014 waarin jongeren het 24 uur zonder smartphone moesten stellen. Een ware beproeving: ik voel me eenzaam, ik voel me nutteloos, ik voel me depressief'. Mekic: ‘In nog geen vijftien jaar is de smartphone voor een hele generatie onmisbaar geworden.'
Van Tesla naar zelfprintfiets
Er staan ons meer revoluties te wachten. Technologieën waarvan we de impact nu nog niet kunnen overzien. Neem Tesla met de ontwikkeling van een thuisbatterij. Mekic: ‘Hiermee kunnen we zelf opgewekte energie voor een langere duur thuis opslaan: een gamechanger voor de energiemarkt.' Of de 3D-printer: ‘Binnenkort is het mogelijk om met een 3D-printer je eigen vliegtuig te bouwen. Wist je dat de blauwdrukken voor de zelfprintfiets al op internet staan? Huur een printer, koop grondstoffen en bouw in één dag je eigen fiets. Denk eens verder: wat betekent deze ontwikkeling voor de fietsenmaker op de hoek….?'
Data: de olie van nu
Daarnaast is dit het tijdperk van Big Data. Drones, sensoring, sociale media: we produceren steeds meer data die we steeds beter toepasbaar gaan maken. Mekic: ‘Bedrijven die over de algoritmes beschikken om van data informatie te maken, zijn straks spekkoper. Maar hier ligt het gevaar op de loer: want wie beschikt straks over onze data? Neem de Scout van Scanadu. Een prachtig apparaatje waarmee je op elk moment van de dag bloeddruk, hartslag, temperatuur en zuurstofsaturatie kunt meten. Dit levert waardevolle data op over iemands' gezondheid. Maar hoe gaat dit product ons vinden? Schaffen we het zelf aan om betere beslissingen te nemen over wanneer we een dokter nodig hebben? Of zijn het verzekeraars die deze devices verplicht stellen om onze gezondheid te controleren?'
Bedrijven in een glocalized samenleving
Van Big Data tot zelfrijdende Uber-taxi's: ze veranderen ook de systemen waarop het bedrijfsleven tot voor kort vertrouwde. In onze ‘glocalized samenleving' draait het volgens Mekic om bottum-up initiatieven, circulair denken, fluïde netwerken en gedecentraliseerd werken. ‘Het gaat niet meer om transacties, maar om interacties. Het is niet de operational excellence die het succes van je businessmodel bepaalt, maar jouw relational excellence. Neem het social mediabeleid van Schiphol. Stuur een tweet met een vraag en Schiphol herkent je als klant, weet wat je voorkeuren zijn en zorgt ervoor dat je zo persoonlijk mogelijk geholpen wordt. Een vlucht omboeken? Je stuurt een tweet en je krijgt in no time een bericht dat op je favoriete plek in het vliegtuig een stoel is gereserveerd.'
Bankwezen
Bedrijven die deze stap niet maken, worden afgetroefd door initiatieven die hierin wel voorzien. Het bankwezen bijvoorbeeld. Rabobank was in Nederland in 2003 de eerste die mobiel bankieren introduceerde. Maar in de tussentijd is er weinig veranderd. Mekic: ‘Kijk naar de grote banken, ze doen allemaal hetzelfde: sparen, beleggen, hypotheken, lenen en pensioen. Product-gestuurde organisaties. Banken hebben er lang op vertrouwd dat de licenties voor bancaire activiteiten hun positie voor de toekomst wel veiligstelden. Wist je dat banken tot voor kort slechts een half procent van hun omzet aan innovatie besteedden?'
De bank zónder ideeën
In Silicon Valley hebben ze de banken in het vizier. Je ziet startups ontstaan die alternatieven voor bankdiensten bieden. Mekic: ‘De banken hebben de achtervolging ingezet, maar het is de vraag of het genoeg is. Zolang de bank als organisatie niet verandert, is de kans groot dat ze aan incrementele innovatie doen en niet aan radicale verandering. Zo zeggen banken wel dat ze oplossing-gestuurd werken. Maar daar merk je in de praktijk weinig van. Ik stuurde onlangs een tweet naar de Rabobank met de vraag of ik een rekening in Duitsland kon openen. De bank met ideeën had geen idee hoe ik dit aan kon pakken, laat staan dat ze dit voor mij konden regelen: wij kunnen je hierbij niet helpen.'
Platform-denken
Mekic: ‘Dat is juist wat de bank wél zou moeten worden: een platform voor al je financiële diensten. Een bank naar analogie van Google of Apple, een platform dat je verder helpt bij je financiële vraagstukken. Dat voor elke vraag de beste ‘apps' biedt. Dit platform-denken geldt niet alleen voor het bankwezen. Het is wat mij betreft de uitdaging in elke sector. Welke organisatie wordt straks het leidende platform? En wie wordt slechts een onderdeeltje van het platform? We gaan wat dat betreft spannende jaren tegemoet.'
Beheersen wij de technologie of beheerst de technologie ons? Het college van Mekic bracht fundamentele vraagstukken naar boven. Aan de andere kant: is dit niet van alle tijden? Bij de introductie van de stoomtrein in 1839 klopte bij mensen het hart in de keel: een ritje was pure zelfmoord, koeien die deze duivelsche machinerie aanschouwden, gaven nooit meer melk. Die sprong naar het stoomtijdperk namen we toch ook? We moeten er op vertrouwen dat we in staat zijn om ons staande te houden in dit nieuwe tijdperk. Waarom niet? Aan de boordcomputer in onze broekzak zal het niet liggen: we bereikten met minder de maan…
Om meteen toe te passen:
Pak een leeg vel en stel jezelf de vraag: hoe zou je jouw bedrijf vanuit het niets opnieuw beginnen?
Denk niet in transacties, maar in interactie met je klant. Hoe kun je die interactie verbeteren?
Zorg als organisatie voor maximale flexibiliteit naar je omgeving
Denk na: hoe kan mijn organisatie een platform worden?
Over welke data beschikt jouw organisatie, en wat zou je daarmee kunnen?
