De crisis lijkt op zijn retour. Hoe pak je nieuwe kansen?
Wybren Meijer van adviesbureau Futureconsult geeft u in deze blog drie vuistregels voor het ontwikkelen van scenario's voor visie, strategie en businessmodellen in een exponentieel veranderend tijdperk.
Licht aan de horizon?
Op vrijdag 6 maart berichtte het Centraal Bureau voor de Statistiek goed nieuws: in januari en februari ging 25% minder bedrijven failliet dan in dezelfde periode in 2014. Breekt er definitief een nieuwe tijd aan voor de Nederlandse economie? Veel sectoren beseffen bijna niet meer hoeveel ze sinds de crisis zijn veranderd. Gedreven door technologie transformeren economie en samenleving steeds sneller. De veranderingen hebben diepgaande impact op hoe wij organiseren, wat voor producten en diensten we leveren. Diezelfde ontwikkelingen die onze maatschappij veranderen houden niet op. Integendeel, ze ontwikkelen zich in een exponentiële curve door.
Vooruitkijken is een niet altijd vanzelfsprekend antwoord in tijden van turbulentie. Veel organisaties zitten vast in het paradigma van vóór de crisis, terwijl de wereld voor hun ogen verandert. De Amerikaanse managementgoeroe Peter Drucker waarschuwde ooit:
‘The greatest danger in times of turbulence is to act with yesterdays logic.'
De recente crisis van fotografiegigant Eastman Kodak illustreert de snelheid van verandering die we doormaken. Terwijl Kodak gedurende de 20e eeuw nog een toonaangevend bedrijf in fotografie en pionier in digitale fotografie was, werd ze overvallen door de disruptieve opmars van digitale fotografie in de mobiele telefoon. Tegelijkertijd zijn grote bedrijven als Facebook en Twitter, die nu al grote invloed hebben gehad op onze wijzen van communiceren, nog geen tien jaar oud.
Naast verandering in cultuur verandert technologie veel businessmodellen: waarom zou je nog veel geld betalen voor een intercontinentaal telefoontje als je gratis kan skypen? De nieuwe tijd vergt nieuwe producten, diensten en organisatievormen.
Hoe speel je in een onvoorspelbare tijd in op een onvoorspelbare toekomst?
Nu het tij voorzichtig weer aantrekt speelt voor veel organisaties de vraag wat voor de komende tijd een passende koers is:
Wat betekent de snel toenemende globalisering, transparantie van de markt en opkomst van de BRIC-landen voor een internationaal opererend MKB-bedrijf?
Wat voor diensten ontwikkel je als telecomspeler in een tijdperk van ‘over the top' gratis businessmodellen?
Hoe speel je als zorginstelling in op robotisering en een veranderende zorgvraag?
Hoe bereid je je als gemeente voor op de kanteling, schaalvergroting, vergrijzing en krimp?
Wat betekent de komst van autonoom vervoer voor de langetermijninvesteringen van de mobiliteitsspeler en beleidsmaker?
Voor al deze organisaties geldt: hoe speel je met een scherpe toekomstvisie en passende strategie in op de snel veranderende wereld?
‘Never let a good crisis go to waste': ontwikkel scenario's en grijp kansen
Een onderzoek van Shell wees ooit uit dat een van de competenties van succesvolle organisaties neerkwam op: vooruitkijken. Bedrijven die eens in de zoveel jaar tijd nemen voor verkenning op wat er komen gaat, zijn beter tegen economische verandering opgewassen dan de bedrijven die vooral ad-hoc handelen. Eenvoudige terugkerende gesprekken over de toekomst maken daarbij al een verschil.
Duits onderzoek stelt zelfs dat als managers 3% van hun tijd steken in een strategisch gesprek over de toekomst dit al goed is voor 75% van de winst!
In deze onvoorspelbare tijd voldoen extrapolaties van het heden niet meer om strategisch op de toekomst in te spelen. Steeds vaker wordt voor het ontwikkelen van visie, strategie, nieuwe producten en businessmodellen een aantal mogelijke scenario's ontwikkeld. Hoewel veel dikke boeken geschreven zijn over het ontwikkelen van scenario's, kun je eens een teamvergadering beleggen met de volgende drie eenvoudige vuistregels:
Wat zijn gelet op de veranderingen in onze sector of markt de belangrijkste onzekerheden na de recessie?
Wat voor mogelijke werkelijkheden na de crisis kunnen die onzekerheden opleveren? Wat zal er de komende jaren veranderen in onze sector? Ontwikkel een aantal toekomstbeelden van je werkomgeving. Durf radicaal te denken in een tijd van snelle verandering!
Organiseer een strategisch gesprek: wat kunnen wij in de scenario's niet meer, dat we voor de crisis wèl konden? Welke passende producten, diensten, organisatie- en businessmodellen hebben wij in die scenario's nodig? Wat doen we niet meer? Wat zijn robuuste opties die in ieder scenario effectief zijn?
Het gesprek dat je met het management over deze vragen hebt, is van net zo groot belang als de strategische opties die je concreet bedenkt. Je zult merken dat zo'n gesprek ‘zintuigen' vormt om vroegtijdig kansen in de snel ontwikkelende omgeving te herkennen en te grijpen en de volgende ‘crisis' vroegtijdig te zien aankomen. Veel van die kansen zullen geen diepte-investeringen zijn, maar eerder ‘laaghangend doch waardevol fruit' dat door dergelijke gesprekken naar boven komt. Experimenteer met de nieuwe kansen die zich aandienen.
Zoals de Britse premier Churchill ooit stelde: ‘Never let a good crisis go to waste.'
_____________________________________________________________________________________________
Drs. Wybren Meijer is een van de docenten van de masterclass Scenarioplanning. Hij schreef mee aan het handboek ‘Wijzer In De Toekomst – Werken met toekomstscenario's'. Hij geeft met regelmaat colleges over scenarioplanning aan verschillende universiteiten en spreekt over toekomstscenario's in zowel binnen- als buitenland. Daarnaast heeft hij ervaring als projectleider in verschillende scenariotrajecten in de (non) profit sector.
Meer weten over toekomstscenario's? Neem deel aan de 24e editie van onze tweedaagse masterclass Scenarioplanning.
