Is het schadelijk voor kinderen om 5,5 uur naar beeldschermen te kijken?
Door Huub Nelis (Youngworks) - Patti Valkenburg is hoogleraar Media, Jeugd en Samenleving bij de afdeling communicatiewetenschap van de Universiteit van Amsterdam. Zij heeft plaatsgenomen in de Board of Inspiration van In 1x Bij - editie Onderwijs, een uniek seminar die Focus Conferences samen met Youngworks organiseert op 1 oktober. Al eerder gaven Pasi Sahlberg en Eveline Crone in deze Board hun ideeën over onderwijs.
Patti Valkenburg is oprichter en wetenschappelijk directeur van het Center for Research on Children, Adolescents and the Media (CCAM), het Onderzoekscentrum voor Jeugd en Media van de UvA. Dit onderzoekscentrum, wereldwijd het grootste op dit gebied, richt zich op de turbulente veranderingen in het digitale medialandschap en de implicaties hiervan. Het meest recente onderzoek van CcaM laat zien dat Nederlandse jongeren tussen 10 en 14 jaar inmiddels 5,5 uur per dag besteden aan beeldschermen. 'Moeten we ons hier ongerust over maken?' vroeg Huub Nelis (Youngworks) haar.
Het gebruik van digitale media is de laatste jaren explosief gegroeid. Vooral jongeren zijn grootgebruikers van digitale communicatiemogelijkheden als Youtube, Facebook en Instagram. De gevolgen van de veranderingen in het hedendaagse medialandschap zijn alleen te begrijpen vanuit een multidisciplinaire benadering. Daarom kenmerkt Valkenburgs onderzoek zich door wetenschappelijk onderzoek vanuit verschillende disciplines, waaronder de psychologie, pedagogiek en communicatiewetenschap.
Op dit moment kijken Nederlandse kinderen van 10 tot 14 jaar ongeveer 5,5 uur per dag naar een beeldscherm: van smartphone en computer tot tv-scherm. Dit zijn de resultaten die in juni 2013 bekend zijn geworden. 'Persoonlijk vind ik het best veel. Tien jaar geleden keken kinderen twee uur tv per dag en dat was het dan. Nu zitten we 5,5 uur naar verschillende schermen te staren. Ik heb de effecten van het gebruik van beeldschermen zien veranderen. Toch hebben we in al onze onderzoeken nooit een negatief effect op jongeren kunnen vinden. Hoogstens versterkt het de eenzaamheid van mensen die toch al eenzaam waren, maar dat kun je niet toeschrijven aan de opkomst van internet.'
Valkenburg relativeert ook scherp: 'Het is natuurlijk de werkelijkheid die wij als volwassenen hebben gecreëerd. Hoeveel uur zit je zelf voor een scherm? Misschien soms wel tien uur per dag. En je kunt niet eens een festivalkaartje of een vliegticket boeken zonder scherm. Dat is onze maatschappij: in een wachtkamer of op een vliegveld kijkt niemand meer om zich heen. Iedereen zit op z'n smartphone te turen.'
Digitale dementie?
De Duitse wetenschapper Manfred Spitzer is een kruistocht begonnen tegen de online wereld. Daarin gaat hij heel ver. Zijn laatste boek heet: 'Digitale Dementie: Hoe wij ons verstand kapot maken'. Hierin betoogt hij dat scholen moeten verbieden iets op internet op te zoeken. Kennis die kinderen via internet zoeken of dingen die zij via de computer leren beklijven niet. Computers maken ons steeds dommer. Onzin, vindt Patti Valkenburg. 'Laten we internetschade niet overdrijven. Dit zijn extreme beweringen om aandacht te krijgen. Games kunnen juist de oog-hand coördinatie, het ruimtelijk inzicht en het leren bevorderen. We moeten ook niet alleen kijken naar de 5,5 uur dat jongeren naar een scherm kijken, maar ook naar wat ze daar doen. Het is vaak juist heel afwisselend, actiever dan tv-kijken.'
Ook in Nederland komt excessief gebruik van social media voor bij ongeveer vijf procent van de jongeren (vooral meisjes) en excessief gamen bij ongeveer drie procent (vooral jongens). De meeste jongeren gebruiken internet dus goed, een kleine groep niet. De werkelijkheid, zover we die kennen, is zoals altijd veel genuanceerder.
Zelfbeheersing
Opvoeden is moeilijker dan vroeger. Er komen ook veel meer verleidingen bij kinderen terecht die gewoon om de ouders heengaan. Ouders kunnen niet overal meer de poortwachter zijn. Daarbij is het des te belangrijker dat kinderen duidelijke grenzen krijgen, thuis en op school. Die grenzen gaan vooral over het gebruik van media, de smartphone, wat mogen kinderen daarmee doen en wanneer? Ook docenten kunnen die rol als poortwachter maar deels vervullen. 'Wij doen geen onderwijsonderzoek. Wij kijken met name naar media die bedoeld zijn voor de privé-omgeving, van Facebook tot smartphone. Maar uiteindelijk hebben die media ook grote invloed op de onderwijsomgeving. Onderwijs gaat ook over sociaal-emotionele ontwikkeling. Dat gebeurt ook door social media. De grootste uitdaging voor de toekomst is zelfbeheersing. Elk piepje op je smartphone is een verleidinkje. Hoe gaan we daar zelf mee om? En hoe leren we kinderen daar mee om te gaan?'
De toekomst van onderwijs is differentiatie
In de discussie over de betekenis van ICT voor het onderwijs praten we vaak over mediagebruik, iPad-scholen of programma's voor het onderwijs. We zijn vaak op zoek naar methoden of programma's die voor alle kinderen goed zijn. Maar juist dat is onzin. Heel veel methoden zijn niet voor alle kinderen geschikt. Het oude en nieuwe leren werkt niet voor iedereen. 'Er zijn altijd uitvallers in ieder systeem,' zegt Valkenburg. 'Maar adaptieve leersystemen maken het steeds verder mogelijk om te zorgen dat onderwijs gepersonaliseerd kan worden, zodat ICT wezenlijk kan bijdragen aan de diversiteit van leerlingen. Voor elke leerling werkt leren anders. Sommigen zijn gebaat bij iPad-onderwijs, anderen willen vooral samenwerken. Sommigen leren door te ervaren, anderen door uit hun hoofd te leren. We moeten meer naar individuele verschillen kijken.'
Als ik vraag waar dat allemaal gaat eindigen, schudt Patti haar hoofd. 'Dat weet ik natuurlijk ook niet. Natuurlijk gaat onze informatieverwerking veranderen; alinea's verdwijnen, lineaire teksten zijn niet altijd nodig, we ontwikkelen steeds meer een andere manier van zoeken waarbij het gaat om informatiefragmenten (chunks). Maar met empirisch onderzoek kun je de toekomst niet voorspellen…'
Patti Valkenburg zal aanwezig zijn als tafelgast tijdens het seminar ‘In 1x bij'. Ook u kunt hierbij aanwezig zijn.
'In 1x bij' – Editie onderwijs 2013-14
Op dinsdag 1 oktober vindt in Maarssen een uniek ééndaags seminar plaats over alle relevante onderwijstrends en vraagstukken van 2013 voor leidinggevenden in voortgezet onderwijs en mbo. In een paar uur tijd komen alle onderwerpen voorbij die op dit moment spelen in het onderwijs: van regelgeving en didactische vragen tot actuele managementthema's. YoungWorks doet de research voor wat iedere leidinggevende in het voortgezet onderwijs en mbo zou moeten weten. Je krijgt een boekenlijst mee, een boekenpakket en een USB-stick vol inspiratie, artikelen en filmpjes. Na deze dag heb je weer scherp in beeld waar je je nog verder in moet of wilt verdiepen. Daarnaast ben je in grote lijnen bijgepraat over een scala van onderwerpen. De opzet is plenair, dus je hoeft niets te missen.
