Impressie van de masterclass Scenarioplanning

Deze week vond de 15^e editie van de masterclass Scenarioplanning plaats. Sinds 2007 organiseren wij deze masterclass een paar keer per jaar in samenwerking met Futureconsult op Nyenrode. De masterclass wordt al jaren goed beoordeeld door een breed publiek. Van beleidsmedewerkers van Ministeries tot docenten van Hogescholen en van managers van grote organisaties tot ondernemers. Eerder schreef Rianne Waterval van het PM magazine een recensie over de masterclass. Hieronder treft u een samenvatting hiervan aan. 

Hoe ziet uw organisatie eruit over twintig jaar? Zo'n twintig strategisch adviseurs gingen met deze vraag aan de slag tijdens een masterclass Scenarioplanning van Focus Conferences. ‘Over de toekomst nadenken is niet voorbehouden aan de wijzen en goeroes in deze wereld.' 

Is China de grootste wereldeconomie? Wordt Afrika door het gebrek aan bureaucratie de meest populaire locatie voor innovatieve starters? En is de maan over twintig jaar vakantiebestemming nummer een? Niets is zeker, maar het kan geen kwaad de mogelijke scenario's alvast in kaart te brengen. Dat stelt Jan Nekkers, gastheer van de masterclass Scenarioplanning en oprichter van het adviesbureau Futureconsult. ‘We doen géén voorspellingen voor de toekomst, maar geven meerdere kwalitatieve toekomstbeelden in de vorm van indringende verhalen. Daardoor kun je anticiperen op mogelijke toekomsten en maatregelen nemen,' aldus de politicoloog. Op een winterse woensdagmorgen heeft een gemêleerd gezelschap zich verzameld op het pittoreske landgoed van kasteel Nyenrode. Strategisch adviseurs uit de private en publieke sector – van telecombedrijf KPN en de Schiphol Group tot de gemeente Heerenveen en provincie Flevoland – schuiven aan om te werken aan het toekomstbeeld van hun organisatie. De een zoekt inspiratie en praktische handvatten, een ander wil vooral ook even uit de dagelijkse problematiek treden om eens stevig na te denken over de lange termijnplanning. 

Masterclass Scenarioplanning
Cijfer: 8
Organisatie: Focus Conferences
Locatie: Nyenrode Business Universiteit, Breukelen
Relevantie: Praktisch, resultaatgericht en interactief
Lunch: Prima verzorgd
Deelnemers: Strategisch adviseurs uit zowel het bedrijfsleven als de publieke sector
Prijs: € 1.595,- (excl. btw, inclusief het boek Wijzer in de toekomst)
Sprekers Jan Nekkers en Wybren Meijer van adviesbureau Futureconsult

Op speelse wijze introduceert Nekkers de deelnemers in de wereld van scenarioplanning. Door theorie met eigen ervaring en opdrachten te combineren, weet hij de aandacht van de aanwezigen er goed bij te houden. Nekkers wordt bijgestaan door adviseur Wybren Meijer, samen vormen ze een goed op elkaar ingespeeld team. Ook Meijer geeft volop voorbeelden uit de praktijk. De adviseur benadrukt dat het maken van scenarioplanning een creatief proces is waarbij buiten de gebaande paden gedacht mag worden. Zo durfde hij het eens aan om een winstgevend scenario te presenteren aan Oxfam Novib. ‘Een ontwikkelingsorganisatie winst laten maken, dat is natuurlijk vloeken in de kerk. Maar uiteindelijk kon iedereen er wel in meegaan,' aldus Meijer. 

Wilde Westen
‘Scenario's zijn een kwalitatief instrument voor beslissers en dus geen doel op zich,' waarschuwt Nekkers. De trainer maakt onderscheid tussen beslissers en scouts. Aan de hand van een beeld van avonturiers in het Wilde Westen illustreert hij het verschil. ‘In die tijd gingen er altijd vijf mannen een dagmars vooruit om de omgeving te verkennen. Ook al hadden de verkenners allen een eigen beeld van de werkelijkheid, ze gingen niet met elkaar in discussie maar informeerden de leider van de wagon train. Op basis van hun bevindingen maakte hij zijn beslissing. De verkenners leverden kwalitatieve informatie, dus niet 'de berg is 1.284 meter hoog maar 'er is een pad waardoor we over de berg kunnen gaan. Achteraf kun je zeggen of de informatie relevant is.' Dit plaatst de memorabele persconferentie in februari 2009 waarin premier Balkenende samen met CPB-directeur Coen Teulings een krimp van de Nederlandse economie met 3,5 procent aankondigde in een heel ander perspectief. Nekkers: ‘Het is op z'n minst opmerkelijk dat 'scout Teulings en 'beslisser Balkenende zij aan zij stonden. Het CPB had zich beter kunnen richten op het maken van scenario's in plaats van het doen van economische voorspellingen met cijfers achter de komma.' Volgens de politicoloog klampen politici en beleidsmakers zich nog te vaak vast aan de cijfers van het CPB. De factor onzekerheid speelt volgens hem een veel grotere rol dan nu vaak wordt erkend. ‘Deze factor onderscheidt een toekomstscenario van een trendanalyse of toekomstverkenning. Je kijkt naar wat je niet weet. Onzekerheid, voorstellingsvermogen en drijvende krachten die de onzekerheid veroorzaken, vormen de basis voor scenario's,' legt Nekkers uit. ‘Het is in feite een doorradicalisering van ontwikkelingen die nu al in de kiem aanwezig zijn.' 

Sneeuwwitje
Tijdens de theoretische uiteenzetting van het zevenstappenplan voor het schrijven van een scenario, bieden de twee adviseurs veel praktische handvatten waarmee de deelnemers aan de slag kunnen. Zo geven ze bij stap 3 – het verkennen van de omgeving – volop suggesties voor interviewvragen. ‘De diepvries/Sneeuwwitje-vraag: 'Hoe ziet de wereld eruit als je in 2020 wakker wordt? levert vaak net weer een spontaner antwoord op dan als je iemand direct naar de toekomst vraagt,' aldus Meijer. ‘Of stel de Orakelvraag: 'Als je slechts een vraag aan een orakel mag stellen, welke zou dat zijn? Dat is een veelgebruikte truc om achter de kernonzekerheden te komen.' 

Ook is er aandacht voor de boegbeelden en sleutelfiguren in de futurologie. Van de gebroeders Das, bekend door hun technologische illustraties en toekomstbeelden, tot de omstreden uitvinder Raymond Kurzweil, een scala aan trendwachters passeert de revue. Vaak geïllustreerd met een YouTube-filmpje, dat een aangename afwisseling biedt tussen de presentaties en opdrachten. De informele sfeer en de beperkte groepsgrootte komen de interactiviteit ten goede. De hoofdlijnen worden daarbij niet uit het oog verloren, mede dankzij de flitsende powerpointpresentatie van de twee sprekers. 

‘Naar de toekomst kijken is een vorm van gestructureerd nadenken. Dit is niet voorbehouden aan de wijzen of goeroes in deze wereld,' geeft Nekkers de deelnemers mee. ‘Maar,' stelt hij, ‘ook al gebruik je wetenschappelijke kennis en is creativiteit gewenst, scenarioplanning is geen wetenschap of kunst. Ik zie het maken van scenario's als een ambacht: door het vaak te doen wordt het werk steeds beter.' Mocht u de kneepjes van deze nijverheid nog niet in de vingers hebben en benieuwd zijn naar uw (mogelijke) toekomst, dit najaar staan er nog twee masterclasses met hetzelfde thema gepland. 

Lees hier de reacties van deelnemers. 

De masterclass Scenarioplanning wordt ieder jaar 4x georganiseerd. Deze masterclass is zeer populair, dus wacht niet te lang met inschrijven.

Bron: PM Magazine / Rianne Waterval