College toekomstverkenningen: Wim de Ridder
Hoe kun je strategisch inspelen op de nieuwe tijd? Prof. dr. Wim de Ridder, Hoogleraar Toekomstonderzoek Universiteit Twente, directeur van Futures Studiesmanagement consultancy en auteur van ‘De wereld breekt open', gaf antwoord op deze vraag in het zesde college van de reeks ‘Toekomstverkenning, scenario's en trends', georganiseerd door SecondSight en Focus Conferences.
Tijdens het college gaf Wim niet alleen inzicht in toekomstige ontwikkelingen, maar ook hoe deze gebruikt kunnen worden voor het ontwikkelen van een visie en een strategie voor je organisatie en hoe je winst kunt maken door beter gebruik te maken van de krachten in de samenleving. Om te overleven moeten organisaties zien waar kansen voor de toekomst liggen, maar ook lef hebben om te kiezen voor vernieuwingen die mogelijk paradigmawisselingen in gang zetten. Hier is een ander soort leiderschap voor vereist, gebaseerd op een heldere toekomstvisie en mensen kunnen mobiliseren om deze toekomstvisie te verwezenlijken.
Memes: I am part of a community and therefore I am
Wim gaat uit van ‘memes' als belangrijkste kennisgevers en dragers. Een meme is een netwerk of community. Informatie die je deelt in een meme, wordt vermenigvuldigd. Dit omdat de andere deelnemers van het netwerk ook hun kennis en visie kunnen meedelen. Samen weet je meer dan alleen. Wim haalt hierbij de bekende Sarnoff's law aan: ‘The value of a (broadcast) network is proportional to the number of members (listeners, viewers). Ook een citaat van filosoof Stowe Boyd: ‘I am made greater by the sum of my connections – so are my connections', sluit hier naadloos op aan.
Black Swan phenomenon
Na uitleg over het belang van netwerken en community's ging het college verder met toekomstdenken. Een plaatje van het ‘zwarte zwaan fenomeen' verscheen. Vroeger geloofden de meeste mensen niet in zwarte zwanen omdat ze deze nog nooit hadden gezien. Zo is het met veel toekomstige ontwikkelingen ook. En hierna een slide met Edison, de enige die er in 1879 in geloofde dat elektriciteitslicht goedkoper zou worden dan kaarsen branden.
Met deze afbeeldingen toonde Wim aan dat er alleen dingen kunnen veranderen, als we hier zelf in geloven en ons dit zelf kunnen verbeelden. Het kan echter zo zijn, dat anderen toekomstige veranderingen niet willen zien omdat dit niet past in hun plaatje. Zo zegt Shell bijvoorbeeld niet te geloven in zonne-energie op grote schaal, terwijl er een overschot van deze energie is, omdat dit niet past binnen hun bedrijfsvoering.
Singularity
Het gebrek aan verbeelding van veel mensen blijkt volgens Wim ook uit de reacties op de ontwikkeling van de ‘Singularity', de versmelting van mens en techniek.
Het is een feit dat computers steeds meer menselijk worden. Robots met gevoel zijn in ontwikkeling en over een aantal jaren zal een computer slimmer zijn dan het menselijk brein. De ‘Papero' computer kan al stemmen en gezichten herkennen, heeft sensoren om gelukkig te worden als je hem aait en kan zichzelf al zo goed coördineren dat hij nergens tegen aanloopt.
De versmelting van mens en techniek gaat in een sneller tempo dan de meeste mensen zich kunnen indenken. Ook hierbij zal een ‘black swan phenomenon' ontstaan: de meeste mensen zullen pas in de singularity als deze ook echt te zien is. Veel bedrijven houden in hun bedrijfsvoering ook geen rekening met de toekomstige gevolgen van de versmelting van mens en techniek.
1.0, 2.0, 3.0
Aan de hand van de stadia 1.0, 2.0, 3.0 gaf Wim uitleg over verschillende (toekomstige) ontwikkelingen in de maatschappij. Duidelijk is de tendens naar democratisering. Zoals blijkt uit de voorbeelden:
Democratisering van de zorg
Medicine 1.0 hospitals- health centres
Medicine 2.0 personal medicine
Medicine 3.0 telemedicine/ lab-on-a-chip
Democratisering van de energie
Energy 1.0 utilities
Energy 2.0 personal energy/solar wkk
Energy 3.0 smart grids
Het is belangrijk om je als bedrijf een voorstelling te kunnen maken van hoe een meer gedemocratiseerde samenleving eruit ziet om hierop te kunnen inspelen. Onder deze democratisering vallen ook de peer society en peer production, peer property en peer governance. Er vindt dus een paradigmashift plaats naar een ‘sharing economy' (peer to peer).
Futures Fit
Over democratisering gesproken, Wim heeft het ‘Futures Fit' model ontworpen. Met dit ‘strategisch kwartet' kun je als leidinggevende ervan op aan dat er draagvlak is voor het uitvoeren van een beleid, product of idee. In dit model kunnen alle betrokkenen aangeven welke zaken voor hen in welke mate relevant zijn. Door dit te combineren met een toekomstvisie kan er een strategisch plan worden opgesteld waar het hele team achter staat.
