Gevoel voor leiderschap?

Door: Natasja van den Berg Freelance schrijver, gespreksleider en co-auteur van 'Praktisch idealisme'.

Het bestuderen van baby's heeft een positief effect, maar dat het bestuurders kan helpen betere bestuurders te worden wist ik nog niet. Is het nu een goed idee om baby's bloot te stellen aan de bestuurskamers?

Spiegelneuronen
Een favoriet spelletje dat ik met mijn zoon speel, is gezichtje spelen: we gaan allebei voor de spiegel staan en samen verzinnen we een emotie die we met ons gezicht moeten uitbeelden: we kijken boos, verdrietig, blij, verliefd. Hoe ouder hij wordt, hoe ingewikkelder de emoties worden: verbaasd, benieuwd, gepikeerd, chagrijnig.

Samuel is erg goed in het spel. Zijn boze blik is angstaanjagend. Volgens een bevriende kinderpsycholoog ligt dat aan de spiegelneuronen, die ervoor zorgen dat mensen goed kunnen imiteren. Spiegelneuronen zijn zenuwcellen die ons in staat stellen om handelingen die we bij anderen waarnemen, bij onszelf innerlijk te spiegelen, waarop ze kunnen worden omgezet in uiterlijke handelingen. Volgens recent onderzoek is dit vermogen de basis voor empathie. Letterlijk betekent dat ‘invoelen': het vermogen om emotioneel te weten wat een ander doormaakt, het vermogen om gevoelens van een ander te ervaren.

Gebrek aan empathie
Momenteel wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar empathie en dat is natuurlijk niet gek. Steeds vaker wordt het gebrek aan empathisch vermogen van onze leiders als een van de oorzaken van de kredietcrisis genoemd. Volgens allerlei managementgoeroes is in deze tijd leiderschap nodig van mensen die zich kunnen verplaatsen in de behoeften, angsten en verlangens van anderen, dus van mensen met inlevingsvermogen.

'Steeds vaker wordt het gebrek aan empathisch vermogen van onze leiders als een van de oorzaken van de kredietcrisis genoemd.'

In een artikel dat vorig jaar werd gepubliceerd inPsychological Science, hebben de psychologen Michael Kraus, Stéphane Côté en Dachler Keltner een interessant onderzoek gepubliceerd. Uit hun studie blijkt een verband tussen sociale klasse en empathie. Zij lieten mensen uit verschillende sociale klassen naar foto's kijken van gezichten en vroegen hen te vertellen welke emotie deze gezichten uitdrukten; de gedachte was dat de vaardigheid emoties te herkennen een belangrijke aanwijzing is voor empathie. Mensen uit lagere sociale klassen scoorden beter dan de proefpersonen uit hogere sociale klassen. Verder konden zij bij hypothetische sollicitatiegesprekken de emoties van hun gesprekspartner nauwkeuriger beoordelen.

Te kort aan financiële middelen
De verklaring van de wetenschappers: bij een tekort aan financiële middelen en controle hebben lagere klassen anderen meer nodig om hun leven vorm te geven. Hoe rijker je bent, hoe meer je je kunt veroorloven om je te focussen op jezelf en in je eigen innerlijke wereld te wonen. Dat is een belangrijk inzicht, ook al omdat volgens psycholoog Daniel Batson empathie en altruïsme met elkaar verbonden zijn. Hoe meer inbeeldingsvermogen, hoe meer je anderen wilt helpen, zonder daar iets terug voor te willen.

Rijkere mensen begrijpen dus minder goed wat anderen voelen en ze zijn minder sociaal: een conclusie die voor veel mensen uit lagere sociale milieus niet verbazingwekkend is, weet ik uit ervaring. Overigens, wanneer mensen uit hogere sociale klassen vlak voor de test beelden te zien kregen van mensen met een duidelijke hogere sociale klasse (bijvoorbeeld de Kennedy's), werden zij empathischer; kennelijk werd hun eigen positie dan gerelativeerd.

Baby in de bestuurskamer
Inbeeldingsvermogen wordt gedurende de kindertijd ontwikkeld en er zijn allerlei manieren om mensen te leren empathischer te worden. Op dit moment woedt in Amerika een debat over de vraag of op scholen wel voldoende aandacht is voor de ontwikkeling van empathisch vermogen. Bij de evaluatie van methoden om empathie te onderwijzen, komt het programma Roots of Empathy als beste naar boven. Het is een programma waarbij kinderen op basisscholen leren kijken naar een baby en zijn of haar moeder die elke maand op bezoek komen. Leerlingen moeten beschrijven wat zij denken hoe het met de baby gaat en wat het voelt. De kinderen leren zich zo te verplaatsen in de baby en kunnen de reactie van het kind op de moeder en andersom bestuderen. Op scholen waar dit programma plaatsvindt, worden minder kinderen gepest.

Het verbaast mij niet dat het bestuderen van baby's een positief effect heeft, maar dat het bestuurders kan helpen betere bestuurders te worden wist ik nog niet. Is het nu een goed idee om baby's bloot te stellen aan de bestuurskamers? Misschien moet in elke bestuurskamer een portret komen te hangen van de koningin of iemand anders uit een duidelijk hogere sociale klasse. Dat zal ertoe leiden dat leiders hun eigen sociale status relativeren, zodat zij meer kunnen invoelen.

Bron: www.ode.nl