Wees zélf de verandering, leef vanuit bezieling

Collegereeks Organisatie 3.0 | Reflectie 5e college: 'Leiderschapsontwikkeling, een nieuw tijdperk' (Lenette Schuijt)

De meest oorspronkelijke en krachtige manier om zaken voor elkaar te krijgen, is volgens Lenette Schuijt onze eigen unieke manier van zijn. Als leiderschapstrainer, coach en organisatieadviseur is zij daarom het meest nieuwsgierig naar wie we zijn als mens. Haar inspirerende college over leiderschap 3.0 bleek een waardevolle spiegel: want hoe anticiperen wij zelf op alle veranderingen die gaande zijn in de wereld? Zijn we in staat de leiding te nemen vanuit innerlijke overtuiging?

Schuijt zet aan tot zelfonderzoek en zelfontwikkeling, om zo te ontdekken wie we zijn en op welke manieren we in staat zijn om leiding te nemen. In eerste instantie om sturing te geven aan de uitdagingen in ons dagelijkse leven en werk, maar leiding nemen gaat óók over vernieuwen en het waarmaken van dromen. Want wat willen we – om positief bij te dragen aan de wereld – betekenen in onze eigen omgeving? In het antwoord op die vraag schuilt de potentie van nieuw leiderschap. Volgens Schuijt zijn nieuwe leiders namelijk mensen die het initiatief en de verantwoordelijkheid nemen om samen met anderen iets tot stand te brengen. Mensen die iets willen neerzetten in de wereld vanuit ontwikkeldrijfveren en zielsdrijfveren. De egodrijfveren zijn daarbij ondergeschikt, omdat ‘de goede zaak' voor nieuwe leiders belangrijker is dan de eigen positie.

Innovatieve onderstroom

Hoe herkennen we deze leiders 3.0? Schuijt beschrijft ze als volgt: ze zijn authentiek en innerlijk gedreven, kunnen integratief denken en hebben de moed om te pionieren. Nieuwe leiders zijn ook sterk in het weven van een web van relaties en bovenal in het creëren van een veilige, respectvolle omgeving waarin mensen hun nek durven uitsteken voor vernieuwing. Leiderschap draait meer dan ooit om persoonlijke ontwikkeling en bezieling, constateert Schuijt. Ze verwijst naar nieuwe leiders die opstaan in de innovatieve onderstroom en die ons inspirerende perspectieven bieden, zoals Jos de Blok van Buurtzorg, Marieke Hart van Thuisafgehaald, onderwijsvernieuwer Ilja Klink of aannemer René Kesselaar. Mensen die zélf de verandering zijn in de wereld van vandaag en morgen.

Samen op zoek

Aan zulke mensen is grote behoefte, stelt Schuijt op basis van vijf trends die zij signaleert: 1) plattere organisaties, 2) gedeeld of collectief leiderschap, 3) transformationele leiders die de organisatie naar een hoger niveau tillen, 4) moraal, ethiek en integriteit hoog op de agenda, en 5) kunnen omgaan met toenemende complexiteit, dilemma's en paradoxale ontwikkelingen. In het boek ‘The End of Leadership' stelt Barbara Kellerman dat traditionele leidinggevenden geen vanzelfsprekend gezag meer hebben, controle verliezen en letterlijk niet meer alle antwoorden hebben. Precies die inzichten onderschrijven voor Schuijt het belang van nieuwe leiders. Niet zozeer omdat zij de nieuwe antwoorden hebben, maar omdat ze sámen met anderen op zoek willen gaan naar antwoorden en daarbij het voortouw nemen. Deze bevlogen mensen stappen uit de (angstige) verstarring en brengen met hun durf om te experimenteren weer vitaliteit in de wereld.

Beginnen en volharden

Schuijt sprak voor haar boek ‘Wat bezielt ons' met mensen als de eerdergenoemde Jos de Blok, Ilja Klink, René Kesselaar, Marieke Hart en anderen. Typerend voor deze nieuwe leiders blijkt dat ze allemaal vanuit innerlijke overtuiging werken en een eenvoudig doch krachtig motto hanteren: gewoon beginnen en volharden. Het draait voor hen om sámen iets opbouwen, ze zijn het ego voorbij. En ze durven onconventioneel te handelen of zelfs ‘professioneel ongehoorzaam' te zijn. De één wordt gedreven door een lang gekoesterde droom, anderen willen experimenteren met een idee, een tegenbeweging creëren, of iets realiseren dat nog ontbreekt in de wereld. Geld, grote ambities en businessplannen blijken totaal geen uitgangspunt. Samenwerken is veel belangrijker. Deze nieuwe leiders willen niet zozeer de baas zijn, ze bouwen juist aan een horizontaal netwerk waarin ze aanvullende talenten en expertise aan elkaar verbinden. Het gaat immers niet om henzelf, maar om de goede zaak en iedereen die daaraan kan bijdragen, is belangrijk.

Wie ben je?

Bij een inventarisatie in de collegezaal blijkt dat inspirerende leiders ons vooral aanspreken om de mens die ze zijn. Het geheim schuilt niet in hun competenties, curriculum vitae of opleidingen, het zit vooral in hun authenticiteit, het eerste kenmerk van nieuwe leiders. Schuijt constateert een verschuiving van ‘doen' naar ‘zijn'. De tijd waarin we leven doet een appèl op onze persoonlijkheid: Welk mens schuilt er achter ons doen en laten? Wat ons drijft, waar we aan hechten, wat we willen bijdragen, waar we bang voor zijn, wat ons leven zin geeft, wat we proberen te vermijden, waar we voldoening uit halen… kortom, wie we ZIJN, heeft alles te maken met onze persoonlijke geschiedenis; met de ervaringen die we hebben opgedaan, maar ook met de keuzes die we maken. Zo ontstaat een eigen, unieke manier van zijn en van daaruit kunnen we op de meest oorspronkelijke en krachtige manier iets bijdragen aan de wereld, stelt Schuijt. Daarom draait leiderschapsontwikkeling volgens haar in belangrijke mate om persoonlijke ontwikkeling.

Naar binnen keren

Persoonlijke ontwikkeling is nodig om de eigen drijfveren te ontdekken, om te leren varen op het innerlijke kompas en om óók de eigen opvattingen en koers ter discussie te kunnen stellen. Alleen dan kunnen leiders staan voor hun diepste waarden en toch goed omgaan met tegengestelde krachten. Het onderzoeken van de eigen mindset en die van anderen hoort daarbij. Want wat zijn onze aannames en wederzijdse verwachtingen? Voor nieuwe leiders is bijvoorbeeld een baas die sturing geeft niet meer vanzelfsprekend, omdat zij uitgaan van een dynamiek waarin sturing als vanzelf ontstaat door samenspel. Dan is het wel essentieel dat het team dezelfde mindset heeft. Verder benadrukt Schuijt de waarde van het naar binnen keren. Juist die binnenwereld, de kern van ons ‘zijn', staat in onze hectische maatschappij enorm onder druk. Regelmatig afstand nemen van de buitenwereld is hard nodig om dichtbij onze kern te blijven én om te beseffen dat we deel uitmaken van een groter geheel. Bovendien is een leider die aanwezig is, kan luisteren en rust uitstraalt een weldaad, want aandacht is een schaars goed geworden.

Waarom?

Naast authenticiteit – wie ben je – is een belangrijk kenmerk van leiderschap 3.0 de innerlijke gedrevenheid. Die intrinsieke motivatie vloeit voort uit wie je bent: het is de existentiële vonk die bepaalt waarom je doet wat je doet. Schuijt haalt de Golden Cirkel van Simon Sinek aan, met WHY als de kern waar alles om draait. Het is essentieel om binnen organisaties regelmatig naar die bron terug te keren, waarbij Schuijt het boek ‘De verdraaide organisatie' van Wouter Hart tipt en inspirators noemt als Steve Jobs, Martijn Aslander en Jan Rotmans. Vaak gaat de WHY om een doorleefde visie, die intuïtief en impliciet wel aanwezig is, maar die het verdient om (meer) expliciet te maken in het zijn en in de manier van handelen. Een hulpmiddel daarbij is het klavertje vier: waarden & principes, kwaliteiten & talenten, passie & bezieling en het hogere doel, de missie & bestemming.

Het spel van vernieuwing

De moed om te pionieren is het derde kenmerk van nieuwe leiders. Zij zoeken naar vormen die er nog niet zijn, bouwen de brug terwijl ze erop lopen. Leiderschap 3.0 betekent daarom ook alleen durven zijn en ermee om kunnen gaan als anderen je tegenwerken of voor gek verslijten. Nieuwe leiders leren van tegenslag en kritiek, zien het als een spel dat bijdraagt aan innovatie. Professioneel ongehoorzaam zijn hoort daar soms ook bij, om los te komen uit beknellende systemen. Kap met rituelen die niets meer dienen, stelt Schuijt voor. Kijk liever naar wat wél nodig is. Soms is daar een schokeffect voor nodig en natuurlijk de bereidheid om consequenties te accepteren. Ondernemen is risico's nemen, daar weten nieuwe leiders alles van. Maar er is meer mogelijk dan we denken door samenspel met anderen die ook in de goede zaak geloven en hun talenten en expertise inbrengen. Daarom noemt Schuijt ‘create & hold the space' als vierde kenmerk van leiderschap 3.0, waarmee ze doelt op het creëren van een veilige, respectvolle context. Zo'n omgeving is immers essentieel om mensen uit hun comfortzone te laten stappen.

Processen boetseren

Het vijfde kenmerk: een web van relaties weven. Nieuwe leiders willen bovenal samenwerken en zijn daarom voortdurend als een soort regisseur de context aan het beïnvloeden via nieuwe relaties. Verbinding creëren klinkt zo simpel, maar is een vaardigheid die o.a. vraagt om oprechte interesse, jezelf laten zien, het realiseren van zinvolle ontmoetingen en het slim koppelen van mensen (en daarmee talenten en expertise). Zo'n web van relaties is ook een handige voorwaarde bij het zesde kenmerk: integratief denken. In onze complexe, snel veranderende wereld is het belangrijk om meerdere opties open te houden en oplossingen voortdurend bij te stellen. Zo kunnen paradoxale ontwikkelingen, dilemma's en tegenstellingen een motor zijn voor creativiteit en innovatie. Om tot overzicht en inzichten te komen, is samenspel essentieel voor nieuwe leiders, terwijl zij tegelijk als een soort kunstenaar de processen blijven ‘boetseren' tot een vorm die werkt.

Kom tot leven!

De onderstroom van nu is volgens Schuijt niet nieuw, getuige de visie van Mary Parker Follet (1868- 1933) op leiderschap. Maar door de veranderende wereld komt die onderstroom nu sterker in beweging. Er is een machtsstrijd gaande waarin de heersende orde niet meer vanzelfsprekend is. Hoe dat uitpakt, zal de tijd leren. In de tussentijd stimuleert Schuijt bezieling en leiderschap 3.0 bij iedereen die voelt dat het anders kan. Beginnen kan heel simpel: plan momenten voor jezelf zónder prikkels, stap in het onbekende door een routine te doorbreken, zet überhaupt nieuwe stappen (zolang je twijfelt is er geen kracht), houd je WHY in het vizier en zeg eens wat vaker nee tegen zaken die niet bijdragen aan jouw persoonlijke missie. En het motto van Schuijt is een mooi uitgangspunt:

Vraag je niet af wat de wereld nodig heeft. Vraag je liever af waardoor jij tot leven komt en draag dat bij aan de wereld. Want wat de wereld nodig heeft, zijn mensen die ten volle leven en bloeien!

© Amber Boomsma | schrijfprofessional | www.tekstlabel.nl

_____________________________________________________________________________________________________________

De colleges van de reeks Organisatie 3.0 vinden plaats van 21 januari t/m 17 maart 2016. 
Een overzicht van alle beschikbare reflecties vindt u hier:

1) Wat we al weten is niet te geloven (Wim de Ridder)
2) Olietankers en speedboten (Menno Lanting)
3) Get ready for 2020 (Steven van Belleghem)
4) Red monkey innovation management (Jef Staes)
5) Leiderschapsontwikkeling, een nieuw tijdperk (Lenette Schuijt)
6) Minimal management: een principiële keuze (Paul Verburgt)
7) Essenties van leidinggeven aan professionals (Mathieu Weggeman)
8) Een nieuw perspectief op organisatieverandering (Thijs Homan)
9) Samenwerking organiseren is een kwaliteit (André Wierdsma)