De 4 no-brainers van verandering

Hoe werkt onze grijze massa? Vier tips om de inzichten uit breinonderzoek toe te passen bij verandermanagement.

(Door Inge Oosterhuis)

Onderzoek naar onze hersenen is volop in beweging. Boeken als ‘Ons feilbare denken' van Daniel Kahneman en ‘Wij zijn ons Brein' van Dick Swaab zijn slechts het tipje van de ijsberg in de ontdekkingen die er gedaan worden in hoe onze grijze massa nu eigenlijk werkt. Er is nog veel debat over de conclusies die daaruit te trekken zijn in het kader van ‘nature versus nurture', maar een aantal oncontroversiële inzichten is al te gebruiken in je communicatie- en veranderaanpak. Vier weetjes en tips voor de toepassingenen vanuit het veranderperspectief:

#1. ANGST REGEERT ONS BREIN

Onze hersenen zijn van oorsprong continu alert op het waarnemen van gevaar. Dat betekent dat kleine veranderingen in de omgeving in eerste instantie een angst- of schrikgevoel oproepen. Dit mechanisme werkt in onze maatschappij even sterk voor het gevaar van ‘sociale pijn', zoals verlies van status, als het vroeger deed bij angst voor fysieke pijn. Ga maar na wat je eerste onderbuikreactie is wanneer je baas tegen je zegt: ‘Ik wil je graag even spreken op mijn kantoor.' Precies.

Als verandermanager is het goed om je continu bewust te zijn van de angstrespons. De basisreactie van veel mensen op alleen al het woord ‘transformatieprogramma' is niet positief. Het is soms beter om verandertrajecten niet met veel bombarie aan te kondigen, maar ze gewoon uit te voeren. Ook het oude gedachtegoed binnen changemanagement dat een ‘burning platform' mensen motiveert mee te gaan in een verandering, komt daarmee op losse schroeven te staan. Het is doorgaans beter om samen een positieve toekomstvisie te creëren die mensen ‘verleidt' de oude manier van werken los te laten, dan te appelleren aan de angst.

#2. BEPERKTE CAPACITEIT OM NIEUWE INFORMATIE OP TE SLAAN

Het gedeelte van je hersenen waarmee je normaliter beslissingen neemt en nieuwe informatie opneemt (PFC, de prefrontale cortex) kan veel beperktere informatie onthouden dan we voorheen dachten. Na 2 tot 3 nieuwe stukken informatie is je geheugenschijf vol en en moet je iets ‘wissen' voordat je weer nieuwe zaken kunt opslaan. 

Dit betekent vanuit communicatieperspectief dat je nog minder nieuwe informatie in een keer kunt presenteren dan gedacht. Het oude adagio dat mensen in staat zijn 7 punten op een slide te onthouden, is een schromelijke overschatting van onze capaciteit. Een manier om onze PFC op te schonen en klaar te maken voor nieuwe input is om de informatie op te schrijven. Daarom blijft de ouderwetse ‘best practice' om aantekeningen te maken wanneer je naar een presentatie luistert, een goed idee. Ook al kijk je daarna wellicht je aantekeningen niet meer in, het heeft je geholpen de nieuwe informatie effectiever te verwerken en je PFC tussendoor te ‘wissen'.

#3. AANDACHT IS EEN VOORWAARDE VOOR LEREN

Ons limbisch systeem is het gedeelte waar we emoties waarnemen, maar ook waar we beslissingen mee nemen op basis van ervaringen uit het verleden. Het is de plaats waar we ons herinneren wat we geleerd hebben. Recent hersenonderzoek laat zien dat het bij het leren van nieuwe dingen niet gaat om herhaling, maar meer om hoe goed je de nieuwe informatie echt internaliseert. In hoeverre je het een plek geeft in je eigen ervaring, in je eigen situatie. 

In verandermanagement betekent dit dat je in de trainingsaanpak dient te voorkomen dat mensen afgeleid worden door mobiele telefoons of e-mails. Zorg er dus voor dat ze zich helemaal kunnen concentreren op de nieuwe stof en dat ze die door reflectie en discussie internaliseren. Hoe persoonlijker de leerervaring, hoe beter.

#4. VISUELE INFORMATIE ONTHOUDEN WE BETER

Het gedeelte van de hersenen dat visuele informatie verwerkt, is veel groter dan dat deel dat zich met taal bezighoudt. Dit komt wellicht niet als een verrassing - ‘a picture says more than 1.000 words' - omdat dit ook al door observatie vanuit de gedragswetenschappen was geconcludeerd. 

Moet je vanmiddag een presentatie geven? Kijk het nog een keer na en vervang die eindeloze teksten door een pakkend plaatje of door een goed beeldend verhaal. Ook de techniek van ‘storytelling' creëert namelijk een plaatje in de gedachten van mensen, waardoor ze het beter onthouden.

De conclusie? Maak je veranderaanpak ‘brain friendly' zodat de informatie beter beklijft én het verandertraject op meer draagvlak kan rekenen.